- 2024-05-13 20:01:00Սա ևս մեկ անգամ փաստում է, թե ինչ խորը փոսի մեջ ենք ազգովի հայտնվել
- 2024-05-13 00:28:00Ֆրանսահայ լրագրող Լեո Նիկոլյանը մի քանի շաբաթ հացադուլի մեջ է, իսկ Սաթիկ Սեյրանյանը՝ Սևանի սիգի պես լուռ է...
- 2024-05-11 23:19:00ՀՀ «նախագահը» վախեցել է հանդիպում ունենալ լոսանջելեսահայության հետ
- 2024-05-07 15:00:00Ո՞վ է ասել, որ ամբողջ ձայնագրությունն են հրապարակել․ Փաշինյանը՝ Վանեցյանին որպես գործակալ օգտագործելու մասին
- 2024-05-07 11:20:00Ինչո՞ւ են իշխանությունները փորձում տավուշյան շարժումը կապել Քոչարյանի անվան հետ
- 2024-02-29 14:57:00«Վանոյի Արտակի»՝ Արտակ Գալստյանի որդին Վրաստանից հանձնվել է Հայաստանին․ ավելի քան 1 մլդ դրամի թմրամիջոցների վաճառք
- 2022-01-23 00:07:00Նարեկ Մալյանի կինն՝ ընդդեմ ամուսնու. սկանդալային ցուցմունք՝ Քննչական կոմիտեում
Ի՞նչ անել, եթե ժողովրդի մի մասը հայտարարում է, որ իշխանավորն այլեւս անտանելի է դարձել: Արդյո՞ք ժողովուրդն իրավունք ունի ոչ միայն ընտրելու, այլեւ՝ փոխելու իշխանությունը, եւ ո՞ր միջոցներն են ընդունելի այդ նպատակի համար:
Առաջին անգամ իշխանափոխություն անելու իրավունքին անդրադարձել են ավելի քան 3000 տարի առաջ, Չինաստանում: Մասնավորապես, համարվում էր, որ թագավորությունը ստանձնած անձը հատուկ իրավունք է ստանում նաեւ Երկնքի կողմից, որը ոչ միայն թույլ է տալիս իշխել մյուսներին, այլեւ՝ պարտավորեցնում լինել արդար: Անարդարության կամ անազնվության դիմելու դեպքում իշխանավորը կարող էր կորցնել Երկնքի կողմից տրված իրավունքը եւ գահընկեց արվել։
Երկու հազարամյակ անց Մեծ Բրիտանիայում լույս է տեսնում Մագնա Կարտա կանոնադրությունը, որը պարտավորեցնում է թագավորին կառավարել օրենքի սահմաններում, հակառակ դեպքում իրավունք տալով թագավորին գահընկեց անել ուժի միջոցով: Նույն ժամանակներում աստվածաբան Թովմա Աքվինացին իր Սումմա Թեոլոջիքա աշխատությունում աստվածաբանական տեսանկյունից է հիմնավորում մարդկանց՝ ուժի միջոցով իշխանափոխություն անելու իրավունքը, սակայն՝ միայն այն դեպքում, եթե իշխանավորը բռնապետ է:
Ուժի միջոցով իշխանափոխություն անելու իրավունքը նախատեսված է Միացյալ Նահանգների անկախության հռչակագրով, որտեղ նշված է, որ իշխանության տեւական չարաշահումների դեպքում քաղաքացիները պարտավոր են ոտքի ելնել եւ փոխել իշխանությունը՝ հանձնելով այն արդար իշխանավորի:
Այսօր իշխանափոխության իրավունքն ընդգրկված է ավելի քան 20 երկրների օրենսդրությունների կամ հիմնարար փաստաթղթերի մեջ: Ֆրանսիայում, Գերմանիայում եւ Հոնդուրասում քաղաքացիներն իրավունք ունեն ուժի միջոցով հակազդել բռնի իշխանավորին, իսկ, ասենք, Բենինում եւ Գանայում բռնի իշխանավորին ուժով հակազդելը ոչ թե քաղաքացիների իրավունքն է, այլ՝ պարտականությունը:
Այդ մոտեցման հակառակորդները սակայն պնդում են, որ չափազանց բարդ է որոշել այն սահմանագիծը, որից հետո քաղաքացիներին կարող է ուժի միջոցով իշխանափախություն անելու իրավունք տրվել: Մասնավորապես, ո՞րն է բռնապետությունը եւ ինչպե՞ս չափել իշխանության չարաշահումը, որից հետո իշխանափոխությունը թույլատրելի է: Ի՞նչ անել, եթե մարդկանց մի մասն է միայն իշխանափոխություն պահանջում եւ իշխանավորին բռնապետության մեջ մեղադրում, եւ ինչպե՞ս պարզել, թե ում կողքին է մեծամասնությունը, եթե ընտրությունների արդյունքները հավատ չեն ներշնչում:
Իշխանափոխությունների հակառակորդները հիշեցնում են, որ Ֆիդել Կաստրոն՝ Կուբայում եւ Հուգո Չավեզը՝ Վենեսուելայում իշխանության էին եկել հենց իշխանության դեմ զինված պայքարի օրենսդրական իրավունքն իրականացնելով, որից հետո բռնի կերպով ճնշել են ցանկացած ընդդիմություն:
Իշխանափոխության գաղափարի կողմնակիցներին սակայն դա չի համոզում: Նրանցից շատերը հիշատակում են Միացյալ Նահանգների հիմնադիր հայրերից մեկին՝ Թոմաս Ջեֆերսոնին վերագրվող հայտարարությունը. «Երբ իշխանությունն է վախենում մարդկանցից՝ դա ազատություն է: Երբ մարդիկ են վախենում իշխանությունից՝ դա բռնապետություն է»: Մենք՝ հայերս սակայն, սեփական մոտեցումն ունենք իշխանության եւ ազատության նկատմամբ: Մոտեցում, որը դեռ 100 տարի առաջ վարպետորեն արտահայտել է հայ ժողովրդի մեծ Վարպետը.
«Իմ գլխի վերեւ չպէտք է լինի
ո՛չ մի հովանի, ո՛չ մի իրաւունք,
Եւ իմ կամքից դուրս ամէն ինչ բանտ է,
ե՛ւ ստրկացում, ե՛ւ բռնադատում»:
ՔՊ-ական պատգամավորն ակամա ինքնախոստովանությամբ է հանդես եկել
Սա ևս մեկ անգամ փաստում է, թե ինչ խորը փոսի մեջ ենք ազգովի հայտնվել
ՀՀ «նախագահը» վախեցել է հանդիպում ունենալ լոսանջելեսահայության հետ
Շարժման շուրջ համընդհանուր կոնսենսուսը կենսական անհրաժեշտություն է դարձել
Միասնական թեկնածուի նկատմամբ տրիբունալի խորհրդի որոշումը պետք է վերջնական դառնա.Արշակ Կարապետյան
Ապագա վարչապետի անձի շուրջ խոսակցություները դեռևս ժամանակավրեպ են
Ի՞նչն է կաշկանդում արցախցիներին
Նիկոլ Փաշինյանը մի օր սա է ասում, մի օր՝ նա. ո՞ր դեպքում է նա ստում
Ինչո՞ւ են իշխանությունները փորձում տավուշյան շարժումը կապել Քոչարյանի անվան հետ
Կկրկնվի՞, արյդոք, 2018-ի սցենարը
Պահը հասունանում է. ե՞րբ է ընդդիմությունը պատրաստվում դուրս գալ մարտի
Ոստիկանությունն ուժ գործադրելու լեգիտիմ իրավունք պետք է ունենա
Սասուն Միքայելյանն ու նրա ազգուտակը լուրջ փողեր են բռնում
Որտե՞ղ կլիներ այսօր ՔՊ-ն, եթե 2018-ին մարդիկ մտածեին Փաշինյանի պես
Նիկոլ Փաշինյանի դե՞մ, թե՞ Նիկոլ Փաշինյանի համար. «Կարգին Հայկոն» շարունակում է խաղալ
Իշխանությունները որոշել են հերթական հարվածը հասցնել խոսքի ազատությանը
Ինչո՞ւ է Ռոբերտ Քոչարյանը հենց հիմա հայտնվել Գլխավոր դատախազության թիրախում
Բաց նամակ ԱՄՆ Դեսպան Քրիստինա Քվինին
ՔՊ-ականները Հայաստանն ուզում են նստեցնել ադրբեջանական գազի ասեղին
Նիկոլ Փաշինյանի զուգահեռ իրականությունը. ի՞նչ արժե խոսքը
Վաշինգտոնում թուրքերը բացահայտել են Նիկոլ Փաշինյանի մասին ողջ ճշմարտությունը
Այս անգա՞մ էլ է ՔՊ-ն հռչակվելու «ժողովրդավարության բաստիոն»
Զարեհ Սինանյանը սին հույսերով է ապրում
Սասունը «Վիլիսը» հայ մարդուց կարևոր է համարել