Երեք տարի առաջ, Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի նախօրեին, «Ամերիկանա» առևտրի կենտրոնի պաշտոնյաները Գլենդելում ապօրինաբար և ամբարտավանորեն արգելեցին Հայոց ցեղասպանությանն առնչվող շապիկների վաճառքը երեք հայ երիտասարդների կողմից, որոնք պայմանագիր էին կնքել, նախօրոք ներկայացրել իրենց ապրանքը և վճարել կրպակի վարձակալության համար:

Այնուհետև, «Ամերիկանայի» լիզինգի ավագ տնօրեն Դորիս Նեշիվաթը էլեկտրոնային նամակով նախազգուշացրեց հայ երիտասարդներին՝ «Ցեղասպանության թեմայով ցանկացած մարզահագուստ, շապիկ, հեռախոսի ծածկոց և ցեղասպանության թեմայով որևէ բան պետք է ամբողջությամբ հանվի վաճառքից»:

Իմ խմբագրականում «Ամերիկանայի» սկանդալային և անհիմն պահվածքը մերկացնելուց  և տեղի հայ համայնքի բողոքներից հետո, «Ամերիկանան» կիսատ-պռատ ներողություն խնդրեց՝ տգեղ միջադեպը ներկայացնելով որպես «թյուրիմացություն» և թույլ տվեց հայ երիտասարդներին վաճառել իրենց շապիկները:

Հայ համայնքը, որի թիվը հասնում է մոտ 100 հազարի՝ Գլենդելի բնակչության կեսը և «Ամերիկանայի» գնորդների մեծ մասը, պետք է վերջապես իմանա, թե ինչն է ստիպում «Ամերիկանայի» ղեկավարներին բազմիցս դեմ լինել Հայոց ցեղասպանության հրապարակմանը: Լինելով խելացի գործարարներ, նրանք պետք է գիտակցեն, որ հակաարդյունավետ է թշնամանալ իրենց հաճախորդների մեծամասնությանը՝ Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ վիրավորական դիրք գրավելով:

Վերջին շաբաթներին «Ամերիկանայի» ղեկավարները մեկ անգամ ևս թշնամական դիրք գրավեցին՝ հրաժարվելով տարածք տրամադրել Հայոց ցեղասպանության մասին «Ժխտման ճարտարապետները» վավերագրական ֆիլմի գովազդային վահանակը տեղադրելու համար, որը նկարահանել են հեռուստաաստղեր Դին Քեյնը և Մոնթել Ուիլյամսը:

Այս անգամ ևս «Ամերիկանայի» պաշտոնյաները առաջ են քաշել անհեթեթ և վիրավորական պատճառներ՝վճարովի գովազդը մերժելու համար: «Ամերիկանայի» արտաքին գովազդի գործակալությունը՝ Outfront Media-ն, ասել է վավերագրական ֆիլմի հեղինակներին, որ «Ամերիկանայի» ղեկավարները, առանց դիտելու վավերագրական ֆիլմը, զգում են, որ այն «շատ քաղաքական» է: Խայտառակություն… Հայոց ցեղասպանության մասին վավերագրական ֆիլմը չի կարող պիտակավորվել որպես «շատ քաղաքական»: Սա մարդու իրավունքների հարց է, որը քաղաքականության հետ կապ չունի…

Երբ ես իմացա, որ «Ամերիկանայի» գլխավոր տնօրեն Ջուլի Ջորեկին էր, որ գովազդը մերժելով օգտագործել էր «շատ քաղաքական» եզրը, զանգահարեցի նրան՝ բացատրություն պահանջելով:

Ի պատասխան, ես էլեկտրոնային նամակ ստացա «Ամերիկանայի» հասարակայնության հետ կապերի և հաղորդակցության բաժնի պատասխանատու Էմիլի Դևիսից, որտեղ նշված էր. «Մենք խիստ չափանիշներ ունենք մեր գովազդների համար և ուշադիր հետևում ենք դրանց բոլորի բովանդակությանը: Այս գովազդը չի համապատասխանում գովազդային ուղեցույցների մեր չափանիշներին ամբողջ Հարավային Կալիֆորնիայի մեր տարածքներում»:

Այս զգուշությամբ պատրաստված հայտարարությունը բացարձակ անիմաստ է… Ուստի, ես նորից գրեցի Էմիլի Դևիսին, զարմանք հայտնելով, թե ինչպես կարող է վավերագրական ֆիլմի գովազդը «չհամապատասխանել «Ամերիկանայի» գովազդային խիստ չափանիշներին», երբ փաստացի, «Ամերիկանայի» ղեկավարները մերժելուց առաջ ոչ ֆիլմն էին տեսել, ոչ էլ գովազդային վահանակի տեքստը: Միակ տեղեկությունը, որ «Ամերիկանայի» պաշտոնյաները ունեին այն էր, որ գովազդը եղել է Հայոց ցեղասպանության մասին վավերագրական ֆիլմի համար: Ես հարցրեցի Դևիսին, արդյոք նա ենթադրում է, որ Հայոց ցեղասպանության թեման խախտում է Ամերիկայի «գովազդի խստագույն չափանիշները»: Իր պատասխանի վրա երեք օր մտածելուց և ավագ գործընկերների հետ խորհրդակցելուց հետո, Դևիսը պատասխանեց, որ իրենք հավատարիմ են մնում իրենց նախորդ պատասխանին…

«Ամերիկանայի» հետ փակուղի մտնելուց հետո, անցյալ շաբաթ ես այլընտրանք չունեի, բացի Գլենդելի քաղաքային խորհուրդ դիմելուց, որտեղ խորհրդի հինգ անդամներից չորսը հայեր են: Հենց միայն այս փաստը, որը հայտնի էր «Ամերիկանայի» ղեկավարներին, ևս մեկ լուրջ սխալ հաշվարկ էր նրանց կողմից, քանի որ նրանք օրենքով պարտավոր են պահպանել բազմաթիվ պայմանագրեր, որոնք կնքել են քաղաքային խորհրդի հետ՝ առատաձեռն սուբսիդիաների և բավականին շահավետ վարձակալության վճարների դիմաց:

Այս իրավական պարտավորություններից ցանկացած շեղում կարող է ստիպել քաղաքային խորհրդին վճռական գործողությունների դիմել «Ամերիկանայի» դեմ՝ կնքված պայմանագրերը ի կատար ածելու համար:

Քաղաքային խորհրդում իմ հրապարակային ելույթում ես կոչ արեցի քաղաքային իշխանություններին խնդիրը լուծելու համար հանդիպել «Ամերիկանայի» և հայ համայնքի ղեկավարների հետ: Հակառակ դեպքում, համայնքը այլընտրանք չունի բացի բողոքների և բոյկոտի դիմելուց: Քաղաքային խորհրդին դիմելիս, ինձ միացավ նաև Ամերիկայի Հայ Դատի հանձնախմբի Գլենդելի համայնքի հանրային կապերի տնօրեն Մարգարիտա Բաղդասարյանը:  

Քաղաքային խորհրդի անդամները, բնականաբար, համակրանքով էին վերաբերվում մեր ներկայացումներին և խոստացան միջամտել՝ ամերիկյան ղեկավարների հետ հանդիպում կազմակերպելով: Հանդիպման նպատակը պետք է լինի ոչ միայն վերջին սխալ որոշման ուղղումը, այլ պարզաբանումը, թե ամերիկյան պաշտոնյաների կողմից Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ նյութերի բազմիցս մերժումների հետևում ինչ է կանգնած: Մենք պետք է մեկընդմիշտ լուծենք այս հարցը… Մենք չենք կարող շարունակ գործ ունենալ «Ամերիկանայի» պաշտոնյաների կողմից պարբերաբար ծագող ցեղասպանությանն առնչվող առարկությունների հետ: Մենք պետք է իմանանք, թե որն է «Ամերիկանայի» պաշտոնյաների այս կրկնվող անզգա և վիրավորական պահվածքի պատճառը: Եթե նրանք շարունակեն թշնամական վերաբերմունք ցուցաբերել Հայոց ցեղասպանության հարցի վերաբերյալ, գուցե բողոքների և բոյկոտի միջոցով նրանց գրպանին հարվածելը, ինչպես նաև քաղաքային խորհրդի ճնշումները, կստիպեն «Ամերիկանայի» ղեկավարներին ուշքի գալ…

 Հարութ Սասունյան

«Կալիֆորնիա Կուրիեր» թերթի հրատարակիչ և խմբագիր

www.TheCaliforniaCourier.com

Թարգմանությունը՝ Ռուզաննա Ավագյանի